چرا عزاداری امام حسین(ع) از اول محرم شروع می‌شود+نوحه زیبای «هنگام محرم شد» فخری

حجت الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان در یادداشتی مبنی بر اینکه چرا عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه السلام از ابتدای ماه محرم آغاز می شود، پاسخ دادند که مشروح آن در ادامه آمده است.

اینکه چرا مراسم عزاداری برای اباعبدالله(ع) از اول دهۀ محرم آغاز می‌شود، دلائل مختلفی می‌تواند داشته باشد:

شاید به اعتبار فرمایش امام رضا(ع) است که می‌فرماید از اول دهۀ محرم حزن و اندوه در چهرۀ پدرم دیده می‌شد و حالت عزادار به خود می‌گرفتند. در روایت آمده است که امام رضا(ع) فرمودند: هنگامی که ماه محرم شروع می‌شد، دیگر کسی پدرم را خندان نمی‌دید و هر روز ناراحتی او بیشتر می‌شد تا روز دهم محرم. پس وقتی روز دهم می‌رسید، آن روز روز مصیبت و اندوه و گریۀ او بود.(کَانَ أَبِی ع إِذَا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ… امالی صدوق/۱۲۸) در روایت مشهور دیگری وقتی پسر شبیب در اول محرم بر امام رضا(ع) وارد شد، حضرت برای او ذکر مصیبت شهادت و اسارت اهلبیت(ع) را کردند.(دَخَلْتُ عَلَى الرِّضَا ع فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنَ الْمُحَرَّمِ.. امالی صدوق/۱۳۰)

شاید به این دلیل باشد که عزاداران قبل از عاشورا با ده شب عزاداری بتوانند خود را برای حضور در غم بزرگ عاشورا آماده کنند. چرا که پس از یک هفته عزاداری، حضور در ذکر مصیبت هولناک عاشورا قابل تحمل‌تر خواهد بود. تمام عزاداران می‌دانند که اگر عزاداری از روز عاشورا شروع می‌شد چقدر ذکر مصیبت‌ها در عاشورا دردناک‌تر و غیرقابل تحمل‌تر می‌شد. اینکه پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ حَرَارَهً فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَا تَبْرُدُ أَبَداً»(مستدرک الوسائل/۱۰/۳۱۸) این حرارت را هر کسی حس کرده باشد، می‌داند بی‌مقدمه وارد روز عاشورا شدن بسیار دشوار است.

از طرف دیگر ممکن است یک دهه عزاداری قبل از عاشورا برای بعضی‌ها کسب توجه و آمادگی برای ایجاد سوز در روز دهم باشد. کسانی که دل غافلی دارند یا در اثر توجه به تعلقات دنیا احساس محبتشان به امام حسین(ع) کم شده باشد ده روز فرصت دارند تا در محافل عزاداری با شنیدن مواعظ و معارف دینی آمادگی لازم را کسب نمایند تا مبادا در روز مصیبت بزرگ اباعبدالله الحسین(ع) بی‌احساس و بی‌توجه حضور پیدا کنند.

و شاید حکمت آن این باشد که در واقع این عزاداری دهۀ اول محرم یک نوع اعلام آمادگی برای نصرت است تا صرف سوگواری، و گویی عزاداران به قصد یاری اباعبدالله الحسین(ع) از همان ابتدای محرم به خیمۀ اباعبدالله الحسین(ع) می‌روند که مولایشان را غریب نگذارند. به همین دلیل عزاداری دهۀ عاشورا رنگ و بوی حماسی دارد و دسته‌های عزا با علائم دسته‌های رزمی در میادین دیده می‌شوند. در حالی که عزاداری از عصر عاشورا و شام غریبان به بعد تنها رنگ و بوی غم به خود می‌گیرد و حتی رسم شده است از ظهر عاشورا به بعد بیرق‌ها را به علامت شهادت اباعبدالله الحسین(ع) می‌خوابانند و دیگر برافراشته نگه نمی‌دارند.

آیت‌الله میرباقری نیز در پاسخ این سوال این گونه پاسخ گفتند:

بعضی می‌گویند مجالس عزا را از عاشورا باید شروع کرد در حالی که می‌بینید ایامِ هیجان، همین دهه اول است. علتش این است که این ایام، ایامی است که نسیمی از محرمِ سید الشهدا(ع) به عالم دنیا می وزد. علتش این است که این ایام، ایامی است که امام زمان(عج) عزادار هستند.
طبق روایات وقتی محرم شروع می شد دیگر کسی لبخند بر لبان ائمه(ع) نمی‌دید و روز عاشورا، روز اوج حزن و اندوه آنها بود. با آغاز محرم، دیگر لبخند بر لبان امام زمان(عج) نمی‌آید؛ لذا در این ایام، عالم متحول است و مومنین متحول هستند.
رزق بکاء و زیارت و شفاعت و خونخواهی سیدالشهدا(ع)، رزق برائت از دشمنان ایشان، رزق آمادگی جهت حضور در لشکر امام زمان(ع)، رزق‌هایی هستند که موسم تقسیم‌شان ایام محرم است. در وقت دیگر این روزی‌های الهی به راحتی در دسترس نیستند؛ لذا باید مترصد باشیم رزق‌های مخصوص محرم را از دست ندهیم. اگر این دهه را از دست بدهیم خیلی از رزق ها دیگر تا محرم بعدی در دسترس نخواهند بود».

«محرّمِ حقیقی، تکرارناپذیر است اما در ماه محرم هر سال _ که تکرار می‌شود_ حقیقتی از محرم حقیقی، نازل شده و دری به سوی محرم حقیقی بر عالم دنیا باز می‌شود؛ لذا خیلی از فیوضاتی که در آن محرمِ حقیقی نازل شده، در دسترس خواهند بود.

نبی اکرم(ص) و سیدالشهدا(ع) عبادتی و بندگی‌ای در محرم کردند، که درهای رحمت بر روی تمام آسمان‌ها و زمین باز شد. هر سال که محرم تکرار می‌شود و مجالس عزا برپا می‌شود، نسیمی از رحمت عاشورا بر آن مجالس می‌وزد…
امام صادق(ع) به شاعری فرمودند: برای ما روضه بخوان. او روضه خواند تا گریه از اهل خانه بلند شد. حضرت به او فرمودند ملائکه ای که در مجلس گریه کردند از آدم‌ها بیشتر بودند.
هر مجلسی که مرتبط با عاشورای امام حسین(ع) باشد رزقی که مخصوص عاشورا است در آن نازل می‌شود».

هنگام محرم شد(حاج حسین فخری)