سلب حیات از حیات وحش استان کهگیلویه و بویراحمد

انبوه جنگل های سرسبز بلوط و رایحه خوش ریواس و چویل کوهساران در کنار رودخانه های مست و خروشان، جلوه ای دیگر از طبیعت سحر انگیز و رویایی را در این سرزمین شورانگیز به ارمغان گذاشته است.

کهگیلویه و بویراحمد با توجه به موقعیت اکولوژیکی و توپوگرافی خاص خود دارای پوشش گیاهی، جانوری و منابع حیاتی متنوعی است به گونه ای که افزون بر ۲۰ درصد پوشش جنگلی زاگرس و حدود ۴۰ درصد گونه های دارویی کشور را در خود جای داده است.
هم اینک هفت منطقه حفاظت شده با وسعت ۹۳ هزار و۶۶۰ هکتار، دنای شرقی با وسعت ۲۸ هزار و ۲۰۲ هکتار، خاییز سرخ با مساحت ۳۳ هزار و ۲۳۵هکتار، خامی با وسعت ۲۵هزار و ۶۷۱ هکتار، دیل با ۱۰ هزار و ۳۸۱ هکتار، سولک با ۲ هزار ۴۲۸۷ هکتار و سیوک با ۱۲ هزار ۸۵۸ هکتار در این استان زیبای طبیعی وجود دارد.
کهگیلویه وبویراحمد همچنین دارای پنج منطقه شکار ممنوع شامل پادنای سمیرم، خرم ناز، لار و ماغر، حاتم و کوه تلرش است.
مناطق‌ شکار ممنوع‌ به‌ مناطقی‌ گفته‌ می‌شود که‌ برای‌ حفاظت‌ و حمایت‌ از جمعیت‌ یک‌ یا چند گونه‌ از پستانداران‌ و پرندگان‌ در آن ایجاد شده‌ و قادر به‌ پذیرش‌ شکار مجاز از طریق‌ صدور پروانه‌ نیست.
این‌ مناطق‌ در صورت‌ برخورداری‌ از شرایط‌ مطلوب‌ پس‌ از گذراندن دوره‌ قانونی‌ پنج ساله‌ می‌توانند به‌ مناطق‌ چهارگانه‌ ارتقاء یافته‌ و حفاظت‌ بیشتری‌ در آنها اعمال‌ شود.
**پارک ملی و منطقه حفاظت شده دنا
پارک ملی دنا با وسعتی معادل ۹۳ هزار و ۶۶۰هکتار دارای بیش از ۲۳۸ گونه متنوع جانوری و افزون بر یکهزار و ۱۰۰ گونه گیاهی و دارویی است.
این زیست کره به عنوان پنجاهمین ذخیره گاه مطرح زیست کره دنیا با میانگین بارش سالانه ۸۳۲ میلیمتر دارای بیش از ۲ هزار و ۱۰۰ گونه گیاهی، ۲۵ گونه نادر جانوری از گروه پستانداران، ۲۵ گونه جانوری خزنده از جمله گرزمار و لاسترای و ۱۰۰ گونه پرندگان نادر است.
ذخیره گاه زیست کره به زیستگاهی اطلاق می شود که از نظر تنوع زیستی، زیست محیطی، آب و هوا، بافت اقتصادی و اجتماعی حائز اهمیت باشد.
**حیات وحش دنا
حیات وحش دنا معرف سیمای جانوری زاگرس محسوب می شود و با توجه به حفاظت مستمر محیط بانان این منطقه از اوخر سال ۶۹ تاکنون نیز این زیست بوم حیاتی رشد و تکثیر بسیاری از گونه هایی با اهمیت قلمداد شده است.
منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی ترین مناطق زیستی از لحاظ تنوع گیاهی و جانوری در ایران و جهان محسوب می شود که در سال ۲۰۱۰ میلادی برابر با ۱۳۸۸هجری شمسی از سوی سازمان یونسکو به عنوان دهمین ذخیرگاه بیو سفری ایران و پانصد و پنجاهمین ذخیره‌گاه دنیا به ثبت رسیده است.
مهمترین پدیده طبیعی در دل این زیستگاه ارزشمند، رشته کوه دناست که از شمال غرب به سمت جنوب غرب به طول ۹۰ کیلومتر امتداد یافته و با دارا بودن ۵۰ قله مرتفع بالای چهار هزار و ۵۰۰ متر در زمره نواحی ارزشمند کوهستانی کشور و منطقه قرار گرفته است.
منطقه حفاظت شده دنا که در شمال شهر یاسوج و شهر توریستی سی سخت، جنوب استان اصفهان و جنوب استان چهار محال و بختیاری در حوزه آبریز کارون قرار گرفته، منطقه ای کوهستانی است که اختلاف ارتفاع بلندترین و پست‌ترین نقاط در این منطقه افزون بر سه هزار متر است.
**شناسایی حدود ۲ هزار گونه گیاهی در کهگیلویه و بویر احمد
حدود ۲ هزار گونه گیاهی و ۴۰۰ گونه دارویی در کهگیلویه و بویراحمد شناسایی شده که افزون بر یکهزار گونه گیاهی آن در منطقه حفاظت شده دناست و از این تعداد ۴۵ گونه بومی و منحصر به این منطقه است.
**گونه های جانوری در منطقه دنا
۲۵ گونه پستاندار از جمله کل و بز، خرس قهوه ای ،خوک وحشی، پلنگ، سیاهگوش، گرگ، شغال، خرگوش، تشی، خارپشت(زوزوک) گربه های وحشی و شنی، خفاش، گوش بلند، سگ آبی، کفتار، گورکن، روباه و سنجاب معروف ایرانی در این منطقه زیست بوم حیاتی وجود دارد.
۸۵ گونه پرنده از جمله کبک معمولی و دری، تیهو، بلدرچن، شاه بوف، جغد جنگلی، عقاب، دارکوب، چکاوک، خانواده های سار، گنجشک، کبوتر چاهی و هدهد نیز در این منطقه مشغول زیست هستند.
۳۹ گونه دو زیستان و خزندگان از جمله مار جعفری، تیمار، مارقیطانی، شترمار، مارپلنگی، قورباغه، افعی البرزی، لاک پشت، آگاما و مارمولک در این منطقه زیست می کنند.
**وجود پنج منطقه شکار ممنوع در کهگیلویه و بویر احمد
کهگیلویه وبویراحمد دارای پنج منطقه شکار ممنوع شامل پادنای سمیرم، خرم ناز، لار و ماغر، حاتم و کوه تلرش است.
شکار ممنوع لار، این منطقه در شهرستان گرمسیری باشت کهگیلویه و بویراحمد واقع شده و در مهر ماه سال ۹۱ توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار ممنوع نام گذاری شده است.
منطقه ای زیبا با ظرفیت های بالقوه گردشگری و منابع زیست محیطی، پوشش جنگلی از جمله درخت و درختچه های نادر و زیستگاه انواع گونه های جانوری به ویژه از نوع دو زیستان، خزندگان و ماهیان است.
وسعت منطقه شکار ممنوع لار افزون بر ۱۷ هزار و ۹۵۲ هکتار است.
منطقه شکار ممنوع ماغر از دیگر مناطق حفاظت شده کهگیلویه و بویراحمد تحت پوشش سازمان حفاظت محیط زیست با وسعتی افزون بر ۱۰ هزار ۳۸۴ هکتار که حدود ۶۰ درصد این منطقه، کوهستانی و ۴۰ درصد آن نیز تپه ماهورهای زیبا است.
این منطقه به دلیل دارا بودن گونه های زیستی جانوری، گیاهی و پوشش مناسب جنگلی و گونه های نادر بوته ای و علفی به یکی از زیباترین و مفرح ترین مناطق گردشگری و مناظر طبیعی این استان به ویژه در فصل بهار و تابستان محسوب می شود.
** ۴۰درصد گونه های گیاهی کشور در کهگیلویه وبویراحمد
عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج نیز بر ضرورت استفاده بهینه از ظرفیت های بالقوه طبیعی و خدادادی برای توسعه و رونق اقتصادی و اشتغال تاکید کرد و گفت: ۴۰ درصد از گونه های گیاهی موجود در کشور مربوط به کهگیلویه وبویراحمد است.
دکتر عزیزالله جعفری اظهار داشت: ۲۸ درصد از مجموع هفت هزار و ۵۰۰ انواع گونه گیاهان در کشور نیز در این استان رویش می کند.
وی با بیان اینکه از مجموع ۲ هزار و ۱۰۰گونه گیاهی در این استان ۴۲۵ گونه آن دارویی است، افزود: از هر پنج گونه گیاهی در کهگیلویه و بویراحمد یک گونه آن کاربرد دارویی دارد.
جعفری ادامه داد: در حالی که در کشور ۷۲۵ گونه و در قاره اروپا ۸۰۰ گونه دارویی وجود دارد.
وی یادآور شد: تنها در منطقه حفاظت شده دنا حدود یکهزارو ۲۵۰ گونه گیاهی شناسایی شده که این میزان حدود ۱۶ درصد کل گیاهان دارویی در کشور است.
این گیاه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج گفت که بر اساس بررسی های انجام شده در صنایع دارویی کشور از ۲۲۳ داروی فرموله شده، ۹۵دارو در این صنایع به کار می رود که ۱۸ گونه از این تعداد غیر بومی است.
جعفری افزود: در حدود هر ۶۶۰ کیلومتر مربع در دنیا یک گونه گیاهی، در هر ۲۲۲ کیلومتر مربع در کشور یک گونه، در هر هشت کیلومتر مربع در کهگیلویه و بویراحمد یک مورد و در هر یک کیلومتر مربع در منطقه حفاظت شده دنا نیز یک گونه گیاهی وجود دارد.
وی یادآور شد که از مجموع گیاهان دارویی شناسایی شده در این منطقه ۱۱۱ گونه آنها خوراکی،۲۰۰ گونه دارویی، ۸۷ گونه رنگی،۵۰ گونه درخت و درختچه و میوه وحشی، ۱۲ گونه روغنی، ۴۰ گونه صمغ دار، ۸۷ گونه اسانس دار و ۲۵ گونه ادویه ای هستند.
وی حجم صادرات گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویراحمد را نیز کمتر از ۱۲ درصد نسبت به میانگین کشوری ذکر کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه یاسوج با تاکید بر ضرورت فراوری و جلوگیری از خام فروشی در زمینه گیاهان دارویی در کهگیلویه و بویر احمد، گفت: ترکیب و غنای مواد موثر گیاهان دارویی این استان نیز نسبت به سایر نقاط کشور بیشتر است.
جعفری کمبود اعتبارات تحقیقاتی و پژوهشی، ضعف ارتباط بین صنعت، دانشگاه و مراکز علمی با دستگاه های متولی در حوزه منابع طبیعی و زیست محیطی را از مهمترین مشکلات و چالش های فراروی این صنعت در استان ذکر کرد.
وی برخی از مهمترین گونه های دارویی در منطقه حفاظت شده دنا را شامل درمنه، بومادران، زرآبی(چای کوهی) بابونه، حلپه، لیزک(بن سرخ) کتیرا، گل گاوزنان، کارده، میخک، تره وحشی، بیلهر، بن سیاوش، پشموک، چویل و ریواس ذکر کرد.
** تهدیدهای زیست کره دنا
منطقه حفاظت شده و گنجینه ارزشمند و نهان در این کوه قامت برافراشته همواره مورد تعرض و تهدیدهای برخی سودجویان، طمع ورزان و تازیانه های بی رحمانه شکارچیان در طول سالیان متمادی بوده است.
زخم های ناشی از فعالیت های توسعه ای و غیرکارشناسی در منطقه، آتش سوزی ها، چرای بی رویه دام، توسعه زمینهای زراعی و بهره برداری بی رویه از جنگل ها و مراتع از جمله تهدیدهای جدی در این منطقه است.
به گفته مسئولان محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد اگرچه تاکنون مطالعه دقیق و جامعی برای شناسایی گونه های گیاهی در استان انجام نشده اما برخی گونه های جانوری در این منطقه هم اینک در معرض خطر تهدید قرار دارند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه وبویراحمد با اشاره به بیش از یکهزار و ۲۰۰ گونه گیاهی معادل ۱۶ درصد گونه های گیاهی کل کشور در منطقه حفاظت شده دنا، گفت: ۲۵ درصد گونه های دارویی کشور در این منطقه رشد می کند.
سید اسدالله هاشمی با تاکید براینکه ظرفیت های موجود زیست محیطی مناطق حفاظت شده و گونه های گیاهی و جانوری امروزه از سرمایه های اصلی و منابع مهم توسعه پایدار محسوب می شوند، خواستار همکاری و اهتمام ویژه مردم، مسئولان و دستگاه های مختلف اجرایی برای حفاظت از این منابع ارزشمند شد.
** طمع شکارچیان به مناطق حفاظت شده
مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد در این زمینه گفت: مناطق حفاظت شده این استان و در راس آنها منطقه حفاظت شده و پارک ملی دنا همواره مورد طمع شکارچیان بوده است.
هاشمی گفت که هم اینک حدود ۱۲ گونه جانوری در این استان در معرض تهدید قرار دارند.
وی اظهار داشت: گوزن زرد، کل و بز، کرکس مصری، فاخته خاوری، خرس و پلنگ ایرانی برخی از این گونه های در معرض تهدید هستند.
وی یادآور شد: هفت هزار و ۵۷۶ گونه گیاهی در کشور وجود دارد که بیش از۲ هزار گونه از این تعداد در کهگیلویه وبویراحمد است.
هاشمی ادامه داد که هم اینک افزون بر ۴۸۰ گونه گیاهی نیز در کشور در معرض خطر است که هنوز مطالعات جامع در زمینه گونه های گیاهی در معرض خطر تهدید و انقراض در استان بدست نیامده است.
البته برخی آمارها در سال های گذشته حاکی از در معرض خطر و حتی انقراض بودن حدود هشت گونه گیاهی در این استان است.
سیر و موسیر، کرفس کوهی، آنغوزه و بیلهر از جمله گونه های گیاهی در معرض تهدید و انقراض در کهگیلویه و بویراحمدعنوان شده است.
وی تصریح کرد که کار تحقیقاتی و میدانی بررسی وضعیت سه گونه جانوری در استان شامل خرس، پلنگ ایرانی و سیاه گوش نیز در برخی مناطق حفاظت شده استان آغاز شده است.
تعداد محیط بانان در استان کهگیلویه و بویراحمد به نسبت وسعت مناطق حفاظت شده نیست و هم اینک به ازای هر ۱۰هزار هکتار منطقه حفاظت شده یک محیط بان در استان وجود دارد.
این در حالی است که طبق استانداردهای بین المللی برای هر ۲ تا سه هزار هکتار یک محیط بان باید مشغول فعالیت باشد.
** پیوست زیست محیطی طرحهای عمرانی چالش اساسی
مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه وبویراحمد یکی از مشکلات و چالش های دیگر این حوزه را بی توجهی برخی دستگاه ها به موضوع پیوست های زیست محیطی در اجرای طرح های عمرانی در این استان دانست.
هاشمی ابراز داشت: با وجود تاکیدهای فراوان، قوانین و دستورالعمل ها در این زمینه اما در بسیاری از طرح های عمرانی توجهی به ملاحظات زیست محیطی و منابع طبیعی صورت نمی گیرد.
وی گفت: در صورتی که باید استعلام ها و مشاوره های لازم از سوی منابع طبیعی و محیط زیست قبل از عملیاتی شدن و اجرای طرح ها باشد اما در مواقعی نهادهای حاکمیتی و نظارتی در یک عمل انجام شده قرار می گیرند و در چنین شرایطی حتی مخالفت و یا تخریب طرح نیز چندان راهگشا نخواهد بود.
وی اجرای طرح بین المللی حفاظت از تنوع زیستی زاگرس مرکزی را راهکاری مناسب برای عملیاتی کردن این مهم دانست و گفت: یکی از اهداف و الزامات اساسی در این طرح توجه به موضوع پیوست های زیست محیطی و همسو سازی طرح های عمرانی است.
هاشمی اظهار کرد: این طرح از ۱۳۸۸ تاکنون در چهار منطقه در استان های اصفهان، فارس، دنای غربی کهگیلویه و بویراحمد، بلداجی و ناغان در چهارمحال و بختیاری به صورت پایلوت در حال اجر است.
به گزارش ایرنا، زیست کره دنا به عنوان یکی از مناطق پایلوت در تدوین و اجرای طرح ملی سند توسعه پایدار زاگرس مرکزی دارای بیش از ۷۰ هزار وسعت زیست محیطی است.
هاشمی با اشاره به مشکل شکار ممنوع در مناطق حفاظت شده کهگیلویه و بویر احمد ،گفت: تخریب ها و دخالت های انسانی سبب نابودی برخی از گونه های گیاهی و جانوری در این استان شده است.
وی با بیان اینکه حدود ۱۳٫۵درصد از مساحت حدود ۱۵ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربعی استان را مناطق حفاظت شده و یا شکار ممنوع تشکیل داده، افزود: برخی از این گونه ها بر اثر شکار بی رویه در معرض آسیب و تهدید جدی قرار دارند.
وی با اشاره به ظرفیت های بالقوه و منحصر به فرد زیست کره زاگرس مرکزی و طبیعت بکر و سرشار کهگیلویه و بویراحمد، افزود: تخریب ها و هجوم برای نابودی منابع طبیعی و محیط زیست در استان به شدت در حال افزایش و نگران کننده است.
** جوامع محلی فرصت یا تهدید
بهره برداری بی رویه عوامل انسانی نه تنها یکی از تهدیدهای جدی منابع زیست محیطی بلکه مهمترین و جدی ترین تهدید از نظر پژوهش ها و ارزیابی های انجام شده در این راستا بشمار می رود.
کارشناسان و متولیان امر مشارکت و همراهی جوامع محلی را به جای مقابله با آنها و بهره وری مناسب و مدیریت شده از این موهبت های الهی را راهکاری مناسب برای حفاظت و صیانت از این منابع حیاتی و شکوفایی ظرفیت های بالقوه و از سوی دیگر گامی در راستای ایجاد اشتغال و کمک به معیشت این جوامع می دانند.

صبح زاگرس