محرم در کهگیلویه و بویراحمد

آئین های مرسوم

شروه خوانی (نوای جان سوز) زنان ایلی کهگیلویه و بویراحمد یکی از آئین ها در رثای مظلومیت امام حسین (ع) و یاران باوفای آن حضرت است.

شروه خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر مرده و بیان کارهای شایسته اوست، این نوع موسیقی آوازی با لحنی اندوه بار و سوز درونی ازسوی زنان و دختران به گویش‌های مختلف بصورت تک خوان اجرا می‌شود.

در این آئین زنان و دختران ایلی و عشایری با بستن کمربندها و شال بندهای سیاه اطراف زن نوحه خوان حلقه می‌زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا سوگواری می‌کنند.

کتل بندی

کـُتل بندی و سیاهپوش کردن نیز از دیگر شیوه‌های سنتی و آیین‌های عزاداری در ایام حزن انگیز محرم بویژه در شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی در این خطه از ایران اسلامی مرسوم است.

در این آئین اسبی را به‌عنوان اسب امام حسین (ع) زین و تزئین کرده و بین هیات ها می‌گردانند، نوحه‌خوانان نوحه می‌خوانند و گاهی تعزیه واقعه کربلا را به تمثیل اجرا می‌کنند و زن‌ها نیز با دیدن این نمایش‌ها به رسم‌های محلی شیون می‌کنند که این آیین به «کتل» مشهور است.

حجله امام قاسم (ع)

زنان عشایری حجله‌ای برای حضرت قاسم (ع) و گهواره‌ای (به زبان محلی تهته) برای حضرت علی‌اصغر (ع) درست می‌کنند و به آن زنگوله و چشم زخم، آویزان می‌کنند و روی آن را پارچه سبز می‌کشند.

زنان در ایام محرم به‌صورت دایره‌ای دور این گهواره می‌نشینند و برای دامادی حضرت قاسم (ع) و حضرت علی‌اصغر نوحه (شروه) خوانده و عزاداری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه از آنان طلب حاجت می‌کردند.

تعزیه خوانی

آیین تعزیه خوانی سنتی نیز یکی از آئین های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که به‌طور معمول از سال ۱۲۸۷ در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایر نشین این خطه اجرا می‌شود.

مقتل خوانی و تعزیه خوانی در حقیقت شرح حال تاسوعا و عاشورای سال ۶۱ هجری در دشت نینوا و ذکر مصیبت‌های اهل بیت پیامبر (ص) در کربلا است.

این نوع ذکر مصیبت به‌صورت نوحه برای مردم بیان می‌شود و سوگواران برای آنچه بر امام حسین (ع) و یارانش گذشته به سوگواری و سینه زنی می‌پردازند.

کدام آئین های محرم کهگیلویه و بویراحمد ثبت ملی شده

مردم کهگیلویه وبویراحمد هم همگام با سایر نقاط ایران در ماه محرم آئین های ویژه ای دارند که برخی از آنان مانند استقبال از ماه محرم در روستای امامزاده علی (ع) در چرام، دمام زنی در گچساران، مویه خوانی زنان شهر سوق، ترقوخوانی و تعزیه خوانی در شهر لنده، آیین شام غریبان در سوق و مراسم نذری روستای دشت رز بویراحمد در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

مردم آزادی خواه این خطه از ایران اسلامی از دیرباز تاکنون آنین های مختلفی برای زنده نگه داشتن قیام عاشورای حسینی برگزار می‌کنند که عزاداری‌ها در شکل‌های امروزی و سنتی در مناطق روستایی و شهری جلوه‌ای از ارادت آنان به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است.

یک مرد کهنسال روستای نیمدور در گچساران می گوید: اگرچه شکل عزاداری ها در نقاط مختلف ایران با هم تفاوت هایی دارد اما نیت قلبی همه سوگواران ابا عبدالله حسین (ع) زنده نگه داشتن این واقعه تاریخی تلخ و عبرت آموز است.

باورهای مردمی درباره محرم

گل محمد رمضانی معتقد است در ماه محرم دل های شیعیان به هم نزدیک تر می شود.

او می گوید: از زمانی که از کودکی تاکنون شاهد برگزاری سوگواری های محرم در مناطق شهری و روستایی بوده ام مهمترین ویژگی این آئین ها صداقت و ولایتمداری مردم بوده است.

یک بانوی باشتی که درباره میراث مردم شناسی تحقیق می کند نیز می گوید: برجا مانده صدها اثر درباره واقعه عاشورا از شعر،نثر،نوحه، داستان از گذشته دور تاکنون نشان دهنده عمق حزن و اندوه واقعه عاشورا در قلب مردم ایران اسلامی و سایر کشورهای اسلامی است.

عشرت عسکری مشاهدات عینی و پژوهش ها نشان می دهد که در ماه محرم همه مردم تلاش می کنند به طریقی عشق خود به امام حسین (ع) و یاران با وفایش را نشان دهند.

وی بیان کرد:شکل عزاداری مردان به صورت‌های مختلف سینه زنی طولی و حلقه‌ای، زنجیرزنی است که در این شیوه در شکل سنتی سینه زنی مردان کمر همدیگر را می‏گیرند و دایره ‏وار دور علم و نوحه خوان می‏چرخند.

عسکری ادامه داد:در تمام مدت سوگواری سازهای موسیقی سنتی با نوایی سوزناک و غم انگیز که اکنون در بسیاری از مناطق این استان رنگ باخته است، عزاداران را همراهی می‌کند.

او تصریح کرد:غبارروبی، سیاهپوش کردن مساجد و حسینیه‌ها، آماده کردن و شستن دیگ‌های بزرگ برای پخت نذری، خریدن و آماده کردن لباس‌های مشکی، نوشتن جملات و نوشته‌هایی مربوط به عاشورا و امام حسین (ع) بر روی خودروها و برپا کردن پرچم‌های سیاه و سبز بر سر در خانه‌ها از جمله کارهایی است که از چند روز پیش از محرم هوای و هوای مناطق شهری و روستایی کهگیلویه و بویراحمد را عاشورایی می کند.